Odpowiedź na te pytania otrzymywałem za każdym razem, gdy w moje ręce trafiał kolejny nowy symulator lotniczy, następna odsłona wyścigów samochodowych czy też długo oczekiwana gra zręcznościowa. Przyjemność szybko ustępowała miejsca frustracji, kiedy okazywało się, że prowadzony przeze mnie bolid znów dotarł do mety ostatni, przeciwnik w powietrzu po raz kolejny okazał się szybszy, a próba wykonania efektownego “wsadu” do kosza zamiast punktów przynosiła kontuzję mojego zawodnika. Później przyszła refleksja: cóż z tego, że w najnowszych wersjach gier implementuje się szereg funkcji, które mają uczynić rozgrywkę jeszcze przyjemniejszą i bardziej realną, skoro niekiedy po prostu nie sposób z nich skorzystać za pomocą zwykłej myszy i klawiatury? Dlatego też, jako prawdziwy miłośnik gier, zaopatrzyłem się w manipulator. I nagle wszystko zaczęło wychodzić…
Dostępne na rynku kontrolery do gier możemy podzielić na trzy główne kategorie. Pierwsza to przeznaczone dla pasjonatów symulatorów lotniczych dżojstiki. Druga: kierownice, które szczególnie zainteresować powinny miłośników szybkich, wirtualnych samochodów, mknących po torach wyścigowych w różnych częściach świata. Trzecia to gamepady doskonale spisujące się we wszelkiego typu grach zręcznościowych. Lista urządzeń jest całkiem spora. W naszym przeglądzie przedstawiamy kilka najciekawszych z każdej grupy, tak aby ułatwić wybór odpowiedniego kontrolera zarówno tym początkującym, jak i wytrawnym graczom.
Wstrząśnięte i zmieszane
Manipulator pozwoli nam nie tylko precyzyjnie sterować wirtualną maszyną, ale też za sprawą siłowego sprzężenia zwrotnego znacznie lepiej wczuć się w rolę kierowcy lub pilota. Część kontrolerów wyposażona została w specjalne silniczki, mające wywoływać wibracje oddziałujące na dłoń gracza, symulując w ten sposób różne zachowania pojazdu (np. drżenie podczas jazdy po nierównej nawierzchni, uderzenie w przeszkodę, pobliski wybuch armatniego pocisku). Na rynku upowszechniły się dwie grupy urządzeń ze sprzężeniem zwrotnym: te, w których zaimplementowano popularną technologię vibration feedback (lub którąś z jej pochodnych, np. vibration force, rumble force), oraz modele z wbudowanym systemem force feedback (czy też jej odmianę, power feedback).
Kontrolery z pierwszej grupy zwiększają doznania gracza, wibrując w momencie wystąpienia danej sytuacji, np. zderzenia, otrzymania ciosu czy też strzelania z działek pokładowych. Vibration feedback był na początku stosowany w gamepadach i moim zdaniem w ich przypadku spisuje się przyzwoicie.
Dżojstiki i kierownice z tym systemem pozostawiają jednak wrażenie pewnego niedosytu, szczególnie jeśli mieliśmy wcześniej w rękach manipulator wyposażony w force feedback. Tylko ta technologia gwarantuje bowiem niesamowite przeżycia podczas grania, wzbogacając rozgrywkę o doznania, których doświadczają prawdziwi piloci oraz kierowcy. Interakcja dżojstika czy kierownicy z użytkownikiem nie ogranicza się w tym wypadku wyłącznie do drgań. Manipulator jest m.in. w stanie stawiać znaczny opór ręce gracza, pozorując tym samym np. autentyczne przeciążenia podczas lotu samolotem czy pokonywania zakrętów z dużą prędkością. Nieraz zdarzyło się nawet, że w czasie czołowego zderzenia z dużą prędkością kierownica dosłownie wyrwała się z moich dłoni, uświadamiając mi tym samym, że prowadzony przeze mnie przed chwilą samochód nadaje się już co najwyżej do kasacji. Na szczęście intensywność efektów siłowych można regulować w sterownikach kontrolerów, a większość z nich ma też solidne mocowanie do stołu.
Bandyta na szóstej
O konieczności używania odpowiedniego manipulatora najszybciej przekonają się miłośnicy podniebnych ewolucji. Ileż to razy zabrakło milimetrów, by posłać na ziemię samolot wroga czy też wręcz przeciwnie – uniknąć wystrzelonej przez niego rakiety? Wykonywanie precyzyjnych manewrów – chleb powszedni każdego pilota – wymaga kontrolera znacznie bardziej czułego niż zwykła klawiatura. W tej roli o wiele lepiej sprawdzi się analogowy dżojstik.
Mniej zaawansowani gracze, stawiający dopiero pierwsze kroki na ścieżce kariery oblatywacza, powinni raczej zainteresować się prostszymi modelami wyposażonymi w system vibration force. Na początek dobrym wyborem będą modele Tracer TRJ-JF Jet Force V2, a także SpeedLink Blackhawk. Atutem pierwszego modelu jest bez wątpienia cena, drugi zaś wyposażony został w precyzyjniejszą przepustnicę oraz dokładniejszy mechanizm sterowania orczykiem. Warto wspomnieć, że ta ostatnia funkcja w przypadku dżojstików realizowana jest poprzez obrót rękojeści wokół własnej osi (w samolotach najczęściej wykorzystuje się do tego pedały).
Jeśli lotnictwo jest naszym hobby, warto od razu zainwestować w bardziej zaawansowany manipulator, najlepiej z technologią force feedback. Kontroler taki będzie w stanie symulować znacznie więcej zjawisk niż analogiczny, wyposażony wyłącznie w system wibracji. Aby poczuć przeciążenia oddziałujące na pilota podczas lotu, zmuszeni będziemy niestety sięgnąć nieco głębiej do portfela. W naszym zestawieniu znalazły się dwa takie modele (Logitech Force 3D Pro oraz Saitek Cyborg Evo Force), ale ich cena oscyluje już w granicach 250 zł.
Prawdziwych pasjonatów powietrznych potyczek z pewnością zainteresuje urządzenie Saitek Joystick Flight Control System X52. Tak naprawdę nie jest to zwykły dżojstik, lecz tzw. zestaw HOTAS, pod względem funkcjonalności zbliżony do systemów sterowania instalowanych w prawdziwych współczesnych myśliwcach. W przeciwieństwie do pozostałych manipulatorów X52 ma osobny moduł przepustnicy, a także wbudowany wyświetlacz. Jest to zdecydowanie najprecyzyjniejszy spośród opisywanych tutaj manipulatorów. Niestety, nie ma róży bez kolców. W celu zwiększenia dokładności kontrolera producent zrezygnował z zaimplementowania w nim jakiegokolwiek siłowego sprzężenia zwrotnego.
| Przegląd manipulatorów | |||||
| Model | Cena | Opis | Kompatybilność | Sprzężenie siłowe | Funkcjonalność |
| Symulatory samochodowe | |||||
| Logitech Momo Racing | 540 zł | Momo znajduje się w ofercie firmy Logitech już od pewnego czasu i cieszy się zasłużoną popularnością wśród fanów symulatorów samochodowych. Wbudowany system force feedback zaskoczy nas całą gamą efektów siłowych, które uczynią grę jeszcze bardziej realną. Solidny system mocowania manipulatora zabezpieczy go przed przypadkowym oderwaniem od stołu. Gdyby jeszcze tylko nie ta cena… | PC | force feedback | 6 przycisków, dźwignia i łopatki do zmiany biegów |
| Logitech Formula Force FX | 290 zł | Formula Force FX dzięki wbudowanemu force feedbackowi najlepiej spośród wszystkich kierownic symulował rzeczywiste przeciążenia i opory, z jakimi zmagać się musi kierowca podczas jazdy samochodem. Solidnie wykonane, podgumowane koło nie wyślizguje się z rąk nawet podczas długiego grania, dwanaście programowalnych przycisków pozawala zaś graczowi łatwo skorzystać z szeregu funkcji, nie tracąc ani na chwilę kontroli nad pojazdem. | PC | force feedback | 12 przycisków, cyfrowy d-pad, łopatki do zmiany biegów |
| SpeedLink 4in1 Power Feedback Leather Wheel | 300 zł | Kierownica SpeedLinka jest jedyną spośród tutaj opisywanych, która została wykończona prawdziwą skórą. To jednak nie najważniejsza jej charakterystyczna cecha, tytułowy model jest kompatybilny nie tylko z pecetami, ale też z całą gamą konsoli! Manipulator został wyposażony w technologię siłowego sprzężenia zwrotnego o nazwie power feedback, która, oddziałując na rękę gracza, symuluje rzeczywiste zachowanie samochodu podczas jego prowadzenia. | PC, PSX/PS2, Xbox, GameCube | power feedback | 12 przycisków, cyfrowy d-pad, łopatki do zmiany biegów |
| Tracer Wheel Speer Driver Pro | 110 zł | Najtańsza kierownica spośród wszystkich przetestowanych. Za niewygórowaną cenę otrzymujemy przyzwoity manipulator. Do zmiany biegów możemy wykorzystać łopatki umieszczone z tyłu koła kierownicy lub specjalną dźwignię. Mocowanie za pomocą przyssawek jest stosunkowo solidne, choć przy bardzo gwałtownym ruchu może nie utrzymać manipulatora na stole. | PC, PSX/PS2 | vibration feedback | 2 przyciski, 2 minidżojstiki, dźwignia i łopatki do zmiany biegów |
| Saitek Force Feedback R440 | 240 zł | Saitek Force Feedback R440 wyróżnia się solidnym systemem mocowania kierownicy do stołu, niezbędnym w manipulatorze systemem force feedback. Na uwagę zasługują dobrze wyprofilowane pedały, a także dołączone oprogramowanie. Pozwala ono tworzyć profile oraz przypisywać dowolne funkcje przyciskom. Jedyną wadą manipulatora jest bardzo krótki kabel do połączenia go z komputerem – ma on długość zaledwie 130 cm. | PC | force feedback | 4 przyciski, łopatki do zmiany biegów |
| Media-Tech Chase Booster – Dual Action MT176 | 180 zł | Media-Tech Chase Booster to niemal fragment deski rozdzielczej samochodu. Miejsce “zegarów” zajęły programowalne przyciski oraz analogowe pokrętło do regulacji czułości kierownicy. Zwolennicy ręcznych skrzyń biegów znajdą z prawej strony dźwignię do ich zmiany. W kontrolerze zaimplementowano technologię vibration feedback, która niestety nie zapewnia takich wrażeń jak system force feedback. | PC, PSX/PS2 | vibration feedback | 12 przycisków, dźwignia i łopatki zmiany biegów, minidżojstik |
| Manta Compressor Supreme | 140 zł | W zestawie firmy Manta oprócz kierownicy i pedałów znajdziemy osobny moduł z dźwignią zmiany biegów oraz… hamulcem ręcznym. Na trzpieniu urządzenia są dwa zatrzaski, po przestawieniu których otrzymamy możliwość regulacji nachylenia oraz wysokości kierownicy. Kontroler montowany jest do blatu za pomocą przyssawek – specjalnym imadełkiem możemy przypiąć wyłącznie moduł hamulca ręcznego. | PC, PSX/PS2 | vibration feedback | 14 przycisków, czterokierunkowa skrzynia biegów, hamulec ręczny, regulacja nachylenia i wysokości kierownicy |
| Gamepady | |||||
| Media-Tech Corsair Pro MT171 | 70 zł | Urządzenie może pracować w trzech trybach: cyfrowym, analogowym oraz “samochodowym” (w tym ostatnim jeden z analogowych minidżojstików pełni funkcję kierownicy, drugi zaś pedałów gazu i hamulca lub przepustnicy). W model ten wbudowano dwa silniczki wprawiające kontroler w drgania, które dodatkowo potęgują wrażenia podczas rozrywki z ulubioną grą. | PC | vibration feedback | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory |
| SpeedLink BullFrog SL-6541 | 90 zł | SpeedLink BullFrog to gamepad, z którego z powodzeniem mogą korzystać gracze zarówno o małych, jak i dużych dłoniach. Wykonany został z dobrej jakości plastiku – nawet podczas długiego grania ręce nie odczuwają dużego zmęczenia. Manipulator ma funkcję autofire, może też pracować w jednym z dwóch trybów: cyfrowym lub analogowym (w tym drugim jeden z dżojstików odpowiada za sterowanie, drugi zamienia się zaś w przepustnicę). | PC | vibration feedback | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory |
| Manta Dual Shock 2 MM807 | 60 zł | Najtańszy gamepad w naszym zestawieniu oferuje standardowy zestaw funkcji: dwanaście przycisków, dwa minidżojstiki oraz autofire. Kontroler pracuje w dwóch trybach: analogowym i cyfrowym. Gamepad ten jest nieco większy niż inne dostępne na rynku, dlatego zadowoleni z niego powinni czuć się zwłaszcza gracze o dużych dłoniach. Podgumowane uchwyty dobrze zabezpieczają manipulator przed wysunięciem się z rąk. | PC, PSX/PS2 | vibration feedback | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory, funkcja autofire |
| Saitek Gamepad P2600 Rumble Pad | 110 zł | Gamepad oznaczony symbolem P2600 firmy Saitek kierowany jest do najbardziej wymagających użytkowników. Cechują go doskonała precyzja oraz wysoka jakość wykonania. Model został wyposażony w specjalny przycisk FPS. Po jego naciśnięciu w grze typu First Person Shooter wszystkie najważniejsze funkcje (strzelanie, skok, kucnięcie, zmiana broni itp.) są automatycznie przypisywane do odpowiednich przycisków gamepada. | PC | rumble force | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory, przycisk FPS |
| Logitech Precision GamePad | 50 zł | Zalety gamepada Logitecha docenią mniej zaawansowani użytkownicy, poszukujący niedrogiego manipulatora do gier zręcznościowych. Urządzenie nie zostało wyposażone w analogowe dżojstiki ani system siłowego sprzężenia zwrotnego, ma jednak inną zaletę – działa od razu po podłączeniu do portu USB, bez konieczności instalacji sterowników. | PC | brak | 10 przycisków |
| Logitech Cordless Rumblepad 2 | 190 zł | Kolejny udany produkt firmy Logitech. Rumblepad 2 łączy w sobie zalety komunikacji bezprzewodowej (zasięg do 9 metrów) z technologią siłowego sprzężenia vibration feedback. Brak kabla pozwala zająć graczowi dogodne miejsce – w praktyce odległość od monitora determinuje tylko jego przekątna. Pozostały wachlarz funkcji gamepada jest raczej standardowy – dwa analogowe minidżojstiki oraz dziesięć programowalnych przycisków. | PC | vibration feedback | 10 przycisków, dwa analogowe manipulatory |
| SpeedLink Independence 3in1 RF Gamepad SL-6580 | 150 zł | Firma SpeedLink zdążyła nas już przyzwyczaić do uniwersalnych produktów kompatybilnych z wieloma platformami. Tradycję tę kontynuuje bezprzewodowy manipulator o symbolu SL-6580, który działa nie tylko po podłączeniu go do PC, ale też bez problemu współpracuje z konsolami PlayStation oraz Xbox. Kontroler czerpie zasilanie z wbudowanych akumulatorów, które w razie potrzeby możemy podładować za pomocą znajdującego się w zestawie zasilacza. | PC, PSX/PS2, Xbox | vibration feedback | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory, przycisk Macro |
| Saitek P2900 Wireless | 150 zł | P2900 Wireless na pierwszy rzut oka bardzo przypomina gamepada P2600. Różnią się one sposobem komunikacji z pecetem – P2900 jest bezprzewodowy. Jednym z założeń, które przyświecały konstruktorom, była najwyraźniej maksymalna oszczędność energii. Według producenta na jednej baterii AA manipulator może pracować nawet do 50 godzin. Niestety, tak długi czas działania uzyskano kosztem wyeliminowania mechanizmu siłowego sprzężenia zwrotnego. | PC | brak | 12 przycisków, dwa analogowe manipulatory, przycisk FPS |
| Dżojstiki | |||||
| Tracer TRJ-JF Jet Force V2 | 50 zł | Dżojstik firmy Tracer to najtańsze tego typu urządzenie biorące udział w przeglądzie. Za przystępną cenę 50 zł możemy kupić urządzenie, które zadowoli gusta mniej doświadczonych graczy. W dolnej części obudowy umieszczono analogową przepustnicę (niestety, niezbyt precyzyjną) oraz sześć programowalnych przycisków. Na górze drążka znajdziemy sześć kolejnych przycisków oraz przełącznik wielokierunkowy (hat-switch) służący np. do rozglądania się po kabinie wirtualnego samolotu. Kontroler został wyposażony w system sprzężenia zwrotnego, niestety wyłącznie wibracyjnego. Jet Force V2 jest modelem bliźniaczo podobnym do SpeedLinka Cougar Pro. | PC | vibration force | 12 przycisków, przepustnica, hat-switch, drążek obracany wokół osi |
| SpeedLink Cougar Pro SL-6631 | 50 zł | Już na pierwszy rzut oka widać spore podobieństwo pomiędzy Cougarem Pro a Tracerem TRJ-JF Force V2. Nie jest to złudzenie, oba dżojstiki są bowiem niemal identyczne, różnią się w zasadzie wyłącznie kolorem. W Cougarze Pro zaimplementowano technologię vibration force. Sterowanie orczykiem pilotowanego samolotu odbywa się poprzez skręcanie drążka wokół własnej osi. Po ułożeniu dłoni na dżojstiku pod kciukiem znajdziemy pięć przycisków oraz ośmiokierunkowy minimanipulator służący do obracania głową pilota. Mimo stosunkowo niskiej ceny Cougar Pro dobrze leży w dłoni i nie powoduje szybkiego jej zmęczenia. | PC | vibration force | 12 przycisków, przepustnica, hat-switch, drążek obracany wokół osi |
| SpeedLink Blackhawk SL-6637 | 130 zł | SpeedLink Blackhawk jest cięższy i bardziej postawny niż Cougar Pro. Przepustnicę umieszczono tym razem z przodu manipulatora, tak by móc bez problemu regulować jej położenie lewą ręką. Ruch orczyka pilotowanego samolotu realizowany jest poprzez obrót drążka wokół własnej osi. Użytkownicy, którzy nie przepadają za takim rozwiązaniem, mogą jednak skorzystać z innej, choć już nie tak dokładnej metody (regulacji cyfrowej). Funkcja skręcania dżojstika wokół osi została bowiem zdublowana za pomocą dwóch, specjalne oznaczonych przycisków umieszczonych obok przepustnicy. W przedniej części podstawy dżojstika umieszczono też cyfrowy przełącznik wielokierunkowy. | PC | vibration force | 12 przycisków, przepustnica, hat-switch, przyciski rudder, cyfrowy d-pad, funkcja autofire |
| Logitech Force 3D Pro | 260 zł | Force 3D Pro jest jednym z tych dżojstików, które pozwalają nam poczuć się jak pilot siedzący za sterami prawdziwego samolotu. Model ten doskonale spisuje się w symulatorach lotniczych, głównie za sprawą wysokiej precyzji w połączeniu z ergonomicznym kształtem. Dzięki zintegrowanemu systemowi siłowego sprzężenia zwrotnego force feedback nareszcie odczujemy skutki przeciążeń czy też uszkodzeń, które w czasie walki odniesie nasz myśliwiec. Specyficzna konstrukcja podstawy (odpowiednia jej wielkość oraz wyprofilowanie) zapewnia manipulatorowi całkiem niezłe przyleganie w czasie gry do stołu i nawet podczas gwałtownych ruchów zachowuje pełną stabilność. | PC | force feedback | 12 przycisków, przepustnica, hat-switch, drążek obracany wokół osi |
| Saitek Cyborg Evo Force | 250 zł | Cyborg Evo Force wygląda jak rekwizyt z filmów science-fiction. Nietypowa konstrukcja górnej części zawiera dwa pokrętła, które pozwalają na dokładną regulację położenia i nachylenia głowni dżojstika. Wszystko po to, by jak najlepiej pasowała ona do indywidualnych preferencji. Podobny zabieg możemy wykonać także z podpórką na dłoń, jednak tutaj otrzymujemy dodatkowo możliwość przełożenia jej na drugą stronę drążka, umożliwiając tym samym wygodną grę osobom leworęcznym. Cyborg Evo Force jest bardzo precyzyjnym manipulatorem, który można polecić nawet zaprawionym w bojach oblatywaczom. Technologia force feedback pozwala cieszyć się realistycznymi wrażeniami przy zachowaniu pełnej kontroli nad pilotowaną maszyną. | PC | force feedback | 12 przycisków, przepustnica, hat-switch, drążek obracany wokół osi |
| Saitek Flight Control System X52 | 550 zł | Saitek X52 to kompletny zestaw HOTAS, którego potencjał będą w stanie wykorzystać wytrawni fani symulatorów. X52 składa się z dżojstika i modułu przepustnicy, w który wbudowano wyświetlacz LCD. Możemy na nim odczytać aktualną godzinę lub wybrać odpowiedni profil ustawień (zdefiniowany wcześniej za pomocą dołączonego oprogramowania). X52 jest najbardziej zaawansowanym i precyzyjnym manipulatorem. Na drążku i przepustnicy znajduje się szereg przycisków oraz pokręteł, a także analogowy suwak (doskonale nadający się do kontroli klap). Niestety, klasa urządzenia odzwierciedlona jest także w jego cenie, która kilkakrotnie przewyższa koszt najtańszego dżojstika. | PC | brak | 14 przycisków, 3 hat-switche, dwa pokrętła, analogowy suwak |