Każdy, kto ma aparat, fotografuje ludzi – przeważnie bliskich, czasem obcych na ulicy, szczególnie podczas podróży. Niestety, większość z nas naciska migawkę bez zastanowienia, oczekując jedynie, że osoba sportretowana się uśmiechnie. W efekcie zdjęcia nie są udane, bo albo portretowaną osobę słabo widać, albo tło jest tak zabałaganione, że trudno skupić się na twarzy. Częstym błędem jest ucinanie stóp albo zostawianie zbyt dużej przestrzeni nad głową.
Te niedociągnięcia możemy łatwo wyeliminować, pamiętając o tym, żeby wypełnić kadr sylwetką osoby portretowanej, a jeszcze lepiej ograniczyć się do pokazania jej od pasa w górę lub wręcz skupienia się na samej twarzy. Generalnie im mniej elementów pojawia się na zdjęciu, tym łatwiej o dobry efekt. Jeśli przyswoimy sobie tę zasadę, możemy przystąpić do wykonywania bardziej złożonych i trudniejszych do skomponowania zdjęć ludzi, oprócz portretowanej osoby przedstawiających otoczenie.
To niejedyny sposób na wprowadzenie porządku na zdjęciu. Poniżej przedstawiamy 14 porad, które pozwolą lepiej skomponować portret, tak by powstało zdjęcie interesujące także pod względem estetycznym.
Wybierz właściwy punkt widzenia
1. Wybierz właściwy punkt widzenia
Podczas wykonywania portretu kluczowe jest ustawienie aparatu. Generalna zasada brzmi: ustawiać aparat na wysokości wzroku fotografowanej osoby. Jest to szczególnie ważne w przypadku fotografowania dzieci i zwierząt. Możemy jednak zmieniać pozycję aparatu, traktując to jako środek wyrazu. Fotografując osobę od góry, potęgujemy efekt niewinności, fotografując od dołu, potęgujemy wrażenie siły i stanowczości.
2. Dobry portret każdym obiektywem
Nie trzeba kupować drogiego obiektywu portretowego, możemy używać dowolnej ogniskowej, pamiętając jednak o odpowiednim kadrowaniu. Generalna zasada brzmi: żeby uniknąć zniekształceń geometrycznych twarzy (np. duży nos, małe oczy) i cech sylwetki (np. nieproporcjonalnie duża głowa), nie wolno podchodzić z aparatem bliżej niż na 1,5 m.
Dobry portret każdym obiektywem
Długa ogniskowa (80 mm i powyżej)
Podczas portretowania zwykle używamy dłuższych ogniskowych (80 mm i więcej) w standardzie 35 mm. Dlaczego? Takie ustawienie zoomu pozwala osiągnąć pożądane przez portrecistów efekty. Przede wszystkim ciasny kadr, pokazujący głowę i ramiona. Dzięki temu eliminujemy tło, co umożliwia skupienie się na twarzy fotografowanej osoby.
Standardowa ogniskowa (ok. 50 mm)
Takie ustawienie zoomu jest odpowiednie do zdjęć pokazujących całą sylwetkę fotografowanej osoby albo fragment sylwetki (postać ucięta powyżej kolan lub od pasa w górę). Bliższe plany nie są zalecane.
Krótka ogniskowa (35 mm i mniej)
Świetne portrety powstają także dzięki zastosowaniu obiektywu szerokokątnego. Używamy go przede wszystkim, wykonując tak zwany portret środowiskowy, czyli taki, na którym oprócz człowieka chcemy pokazać jego otoczenie.
3. Zrób portret z płytką głębią ostrości
Zastosowanie płytkiej głębi ostrości pozwala pokierować wzrokiem odbiorcy i skupić go w najważniejszym miejscu zdjęcia, czyli na twarzy portretowanej osoby. Jest to też sposób na eliminację zbyt “hałaśliwego” tła, które gdyby znalazło się w płaszczyźnie ostrości, przeszkadzałoby w odbiorze zdjęcia.
Zrób portret z płytką głębią ostrości
Płytką głębię ostrości wykorzystamy także do wyeksponowania jednego detalu na twarzy, np. oka, co także daje świetne efekty, szczególnie w przypadku fotografowania kobiet. Płytką głębię ostrości osiągamy poprzez kombinację dużego otworu przesłony i długiej ogniskowej, np. ogniskowa 85 mm i przesłona f1.8 lub 135 mm i f2.8. Takie parametry mają specjalistyczne, stałoogniskowe obiektywy portretowe. Niezbędne jest także użycie lustrzanki cyfrowej z dużym sensorem (min. APS-C x1,6), bo aparaty kompaktowe z mnożnikiem rzędu x20 nie pozwalają na efektywne używanie długich ogniskowych. Zresztą obiektywów o takich ogniskowych nie znajdziemy w kompaktach. Nowoczesne “portretówki” są dość drogie, ale można je zastąpić starymi manualnymi obiektywami z gwintem M42 (mocowanie Zenit, Practica, Pentax), które kosztują ok. 200 zł.
W lustrzankach z matrycą APS-C zadowalające efekty osiągniemy, używając taniego obiektywu 50mm/f.1,8, który po zastosowaniu mnożnika x1,6 ma efektywną ogniskową 80 mm.
Znajdź obramowanie dla fotografowanej osoby
4. Znajdź obramowanie dla fotografowanej osoby
Prostą techniką podnoszącą atrakcyjność portretu jest umieszczenie głowy lub całej sylwetki fotografowanej osoby w naturalnym obramowaniu. Ładnie zamyka to kompozycję i ułatwia skupienie się na twarzy. Obramowaniem może być okno, drzwi, kształt w tle, np. na ścianie, za którą stoi osoba, ale także parasolka, kapelusz z szerokim rondem wychodzącym poza głowę. Możemy w tym celu wykorzystać także cechy krajobrazu naturalnego lub miejskiego i wykonać portret osoby stojącej pomiędzy dwoma rzędami żywopłotu, między szpalerem drzew, które zostawione w płaszczyźnie nieostrości będą dobrze zamykały kompozycję z dwóch stron. Efekt uzyskamy także, fotografując na tle bramy, wąskiego przejścia itp.
Zadbaj o spokojne tło
5. Zadbaj o spokojne tło
Nie ma nic gorszego na zdjęciu niż bałagan w tle. Najprościej unikniemy go, używając teleobiektywu i upewniając się, że tło jest dostatecznie daleko za fotografowaną osobą, kilkanaście metrów w przypadku bliskich planów, kilkadziesiąt lub kilkaset w przypadku zdjęć całej sylwetki. Ten dystans skrócimy, używając teleobiektywu o dużym otworze przesłony, np. zoomu 70-200 f.2.8, który ma bardzo płytką głębię ostrości. Niestety, to dość drogi sprzęt.
Inna technika polega na ustawieniu osoby na tle o jednolitym kolorze – może to być nawet biała ściana w domu lub na klatce schodowej. Jednorodnych płaszczyzn do wykorzystania jako tło warto także poszukać w okolicy miejsca zamieszkania. Czasami najbardziej zaskakujące obiekty tworzą dobre tło do portretu, np. drzwi garażowe, ściana budynku, płot drewniany itp. Zadowalające tło do portretu znajdziemy również na dużej łące lub w parku.
6. Pamiętaj o właściwym stroju
Aby portret był udany, nie możemy zapomnieć o odpowiednim stroju. Należy unikać przede wszystkim wszelkich wzorków, kratek na ubraniu, nadruków na koszulkach, pasków itp. Takie ubrania, choć dobrze wyglądają na co dzień, zwiększają bałagan w kadrze i odwracają uwagę od twarzy fotografowanej osoby.
Pamiętaj o właściwym stroju
Modela najlepiej ubrać w jednolite, nierzucające się w oczy ciuchy. Dobrze wyglądają jasne lub bardzo ciemne, gładkie ubrania, np. biała bluzka lub koszula z kołnierzem, ciemny golf, sukienka w jednolitym kolorze. W przypadku bardziej formalnych portretów ubrania powinny mieć długi rękaw. Za wszelką cenę należy unikać T-shirtów, które źle wyglądają na zdjęciu.
Jeśli będziemy fotografować całą sylwetkę, warto poprosić modela o założenie gładkich spodni w spokojnym kolorze. Gdy
w grę wchodzi bardziej formalny portret, spódnica powinna być raczej za kolano. Fotografując kobiety, szczególnie młode, możemy pokusić się o odważniejszą kolorystykę. Na zdjęciu świetnie wyglądają np. jednolite sukienki w kolorze czerwonym.
Zostaw przestrzeń do patrzenia
7. Zostaw przestrzeń do patrzenia
Fotografując osobę, która ma wzrok skierowany w inną stronę niż obiektyw aparatu, warto zostawić jej nieco więcej miejsca przed oczami niż z tyłu głowy. W ten sposób unikamy niezręcznej i nienaturalnej kompozycji – widoku osoby, która patrzy na brzeg zdjęcia. W przypadku takiego układu na portrecie przestrzegajmy tzw. złotej reguły, czyli umieśćmy oczy fotografowanej osoby w jednym z mocnych punktów obrazu. Natomiast gdy oczy fotografowanej osoby są skierowane prosto w obiektyw, możemy pozwolić sobie na bardziej symetryczną kompozycję.
Pokaż tylko fragment twarzy
8. Pokaż tylko fragment twarzy
Technika, która zapewnia świetne efekty, polega na wykonaniu bardzo ciasnego kadru pokazującego samą twarz albo wręcz fragment twarzy. Pozwala to bardzo silnie wyeksponować fizjonomiczne cechy twarzy fotografowanej osoby, ale nie sprawdza się w każdym przypadku – raczej na zdjęciach osób, które mają coś wyjątkowego w twarzy. Tak mocne zbliżenie jest także sposobem na wyeksponowanie faktury skóry modela, np. zmarszczek starszej osoby czy bardzo delikatnej skóry małego dziecka. Ciasny kadr umożliwia także podkreślenie atrakcyjności oczu czy specyficznych cech urody, np. piegów.
Udany portret dziecka
9. Udany portret dziecka
Zrobienie udanego portretu dziecku nie jest łatwe, bo – w przeciwieństwie do osoby dorosłej – nie można prosić go o pozowanie przez dłuższy czas. Dlatego zanim zaprosimy dziecko przed obiektyw, wszystkie aspekty zdjęcia musimy mieć przemyślane: kadr, ekspozycję, ustawienie rekwizytów, jakie znajdą się na zdjęciu. Dzięki takim przygotowaniom, te kilka minut, które młody człowiek wytrzymuje przed aparatem, możemy w 100 proc. wykorzystać na fotografowanie.
Low key/High key
10. Low key/High key
To dwie klasyczne techniki portretowe, które pozwalają stworzyć bardzo atrakcyjne fotografie. High key to obraz, na którym dominują bardzo jasne tony, z niewielkim, ale dobrze widocznym, ciemnym akcentem. Typowym przykładem high key jest dosyć mocno oświetlone, ale bardzo miękkim światłem, zdjęcie blondynki w białym ubraniu na jasnym tle. Podkreślona zostaje w ten sposób lekkość, szczęście i pogoda ducha. Low key jest odwrotnością: to zdjęcie, na którym dominują ciemne tony, np. fotografia brunetki na na czarnym tle. W Low key kontrast uzyskuje się przez jasny akcent albo mocniejsze wyeksponowanie twarzy. Portret Low key służy podkreślaniu powagi i tajemnicy. Kiedyś tworzenie takich zdjęć wymagało wprawy w posługiwaniu się sztucznym oświetleniem i perfekcyjnego opanowania technik ciemniowych. Obecnie, dzięki obróbce cyfrowej, taki efekt uzyskamy przy naturalnym oświetleniu.
Rozświetl cienie
11. Rozświetl cienie
Profesjonaliści używają do fotografii portretowej drogich zestawów sztucznego oświetlenia. My nie mamy do nich dostępu, ale możemy symulować ich działanie, korzystając z naturalnego światła i jednego taniego akcesorium – ekranu rozświetlającego zwanego blendą. Pozwala on odbić światło i dzięki temu doświetlić tę część twarzy, która pozostaje w cieniu. Najprostszą techniką z wykorzystaniem blendy, jest ustawienie fotografowanej osoby bokiem do słońca, gdy jest nisko nad horyzontem i umieszczenie ekranu z drugiej strony twarzy by rozjaśnić cienie.
Użyj rekwizytu
12. Użyj rekwizytu
Jeśli chcemy, żeby portret mówił więcej o charakterze czy zainteresowaniach fotografowanej osoby, użyjmy rekwizytu. Mogą być to narzędzia pracy rzemieślnika, dzieło sztuki w przypadku artysty, komputer czy telefon w rękach biznesmena, zabawka u dziecka, instrument muzyczny w dłoniach osoby grającej itp. Rekwizytów jest tyle, ile osób, które chcemy fotografować.
Rekwizyty, oczywiście w połączeniu z odpowiednim kostiumem, są doskonałym narzędziem do tworzenia wystylizowanych portretów, np. zdjęć wyglądających na stare, fotografowania osób tak, by udawały kogoś innego, niż są w rzeczywistości. Do takich stylizacji można wypożyczyć rekwizyty przykładowo z magazynów teatralnych.
13. Fotografowanie sylwetek
Portretując osobę, spróbujmy zamiast twarzy uchwycić przede wszystkim sylwetkę. Ta technika sprawdza się podczas portretowania kobiet, mających więcej cech budowy ciała, które można podkreślić konturem: długie włosy, piersi, biodra itp.
Fotografowanie sylwetek
Przede wszystkim trzeba modelkę ustawić na jasnym tle. Może to być np. duże okno przesłonięte firanką albo po prostu jasne niebo. W ten sposób uzyskujemy bardzo kontrastową scenę, w której obydwa plany nie będą poprawnie naświetlone. Następnie trzeba ustawić modelkę tak, by widoczny był zarys tych elementów postaci, które chcemy wyeksponować. Ekspozycję ustawiamy tak, żeby pierwszy plan pozostał niedoświetlony o ok. -3 EV. Jeśli chcemy zachować więcej szczegółów twarzy, jak na przykładowym zdjęciu, nie doświetlamy o -2EV.
Przy tworzeniu sylwetek bardzo pomaga obróbka w programie graficznym. Efekt można spotęgować zmniejszają liczbę szczegółów w cieniach za pomocą narzędzia Poziomy w Photoshopie lub podobnym edytorze. W tym celu należy przesunąć punkt czerni w kierunku środka histogramu.
Zrób zbliżenie części ciała
14. Zrób zbliżenie części ciała
Portretując osobę, wykonajmy kilka dodatkowych ujęć przedstawiających detale ciała. Może to być zbliżenie na oczy albo – jeśli ktoś ma ładne – usta, dłonie. Takie zdjęcie może być samo w sobie bardzo atrakcyjne i stanowi świetnie uzupełnienie sesji portretowej. Do zbliżeń warto użyć obiektywu makro albo trybu fotografii zbliżeniowej, który jest dostępny praktycznie w każdym aparacie kompaktowym.
Choć bardzo dobre portrety można robić zwykłymi kompaktami, lepiej do tego celu użyć lustrzanki z matrycą APS-C. Pozwoli to nam korzystać z kluczowego środka wyrazu, jakim jest manipulacja głębią ostrości, a także poprawi odwzorowanie skóry, dzięki zmniejszeniu ziarnistości ciemnych partii.
Obiektyw do portretów
Tani obiektyw do portretów
Obiektyw kitowy, który dostajemy z aparatem, nie jest najlepszym narzędziem do robienia portretów. Jeśli poważnie myślimy o takiej fotografii, warto się zaopatrzyć w tani (300–400 zł) obiektyw 50mm/f1.8, który w lustrzance cyfrowej z matrycą APS-C będzie działał jak 80-milimetrowy obiektyw portretowy w standardzie 35 mm.
Obiektyw portretowy
Profesjonalny zoom portretowy
Znacznie większe możliwości da nam portretowy, jasny zoom
70-200 f/2.8. Niestety, jest to sprzęt dość drogi (3000–7000 zł). Tańszą alternatywę stanowi doskonały obiektyw Sigma 50-150mm f/2.8. (ok. 2000 zł), przeznaczony wyłącznie do aparatów z matrycą APS-C. Ma mocowania do wszystkich systemów.
Blenda
Blenda
Ekran rozświetlający to najtańszy dodatek, który może od razu poprawić nasze portrety. Dobrą, chińską blednę składającą się z 5 różnych powierzchni (biała, srebrna, złota, dyfuzyjna i czarna) znajdziemy na Allegro w cenie 80–100 zł. Poeksperymentować można także z białymi prześcieradłami, dużymi kawałkami jasnego plastiku czy kartonu, które też dobrze odbijają światło.
Lampa błyskowa
Lampa błyskowa z kablem
Lampą błyskową dysponuje wielu amatorów. Można ją z wykorzystać do doświetlania portretów robionych w świetle naturalnym. Jednak użycie lampy na wprost aparatu daje niedobre efekty. Lepiej umieścić ją gdzieś
z boku. Do tego niezbędny jest kabel łączący stopkę z lampą. Dzięki niemu ustawimy asystenta z lampą z boku fotografowanej osoby, zachowując bezpośrednią kablową synchronizację.
Nakładka zmiękczająca
Wykonując portrety, możemy poeksperymentować z nakładką zmiękczającą. Dzięki temu uzyskamy efekt przywodzący na myśl portrety
z przełomu XIX i XX wieku, kiedy nie było jeszcze ostrej optyki. Taki filtr można kupić na Allegro. Znajdziemy go wśród akcesoriów fotograficznych pod hasłem “filtr zmiękczający”. Domowym sposobem “zmiękczymy” obiektyw, nakładając na niego cienką, białą pończochę.
