1. Kupić podkręcone czy samemu kręcić?
W przypadku nowych platform Intela – Core i5/i7 – sytuacja jest bardziej skomplikowana. Topowe płyty główne, np. Asus Maximus III Formula, mają funkcję automatycznego tuningu modułów poprzez wybranie zaledwie jednej wartości – częstotliwości pracy, którą chcemy osiągnąć. Płyta automatycznie zmienia wtedy wartości Baseclock, QPI oraz napięcia. W przypadku, gdy płyta nie obsługuje funkcji automatycznego podkręcania, pozostaje zmiana tych wartości ręcznie.
Przykładowo, by możliwe było uzyskanie częstotliwości 2400 MHz oraz pozostawienie częstotliwości CPU na poziomie 2,8 GHz, należy obniżyć mnożnik (x14) oraz zmienić taktowanie szyny ze 133 MHz na 200 MHz. Oba spośród testowanych przez nas zestawów 2400 MHz (Kingston HyperX oraz Patriot Viper II Sector 5) tak wysoką częstotliwość osiągały przy CL9 i timingach 9-11-9-27 oraz napięciu 1,65 V.
Parametry techniczne RAM
Podane poniżej wartości są zatwierdzone przez organizację JEDEC i definiują jedyne oficjalne standardy pamięci RAM. Nie oznacza to jednak, że producenci modułów nie próbują przekraczać tych wartości.Przykładowo, pierwszej generacji pamięci DDR osiągały taktowanie nawet ponad 600 MHz. Z modułami DDR2 było podobnie. Specyfikacja zakładała maksymalnie 800 MHz, zaś na półkach sklepowych można było znaleźć pamięci z napisem 1250 MHz. W przypadku DDR3 sytuacja też tak wygląda. Przetestowaliśmy moduły 2400 MHz już wychodzące poza standard. A firma Kingston zapowiedziała już sprzedaż pamięci DDR3 pozwalające na pracę przy taktowaniu 2544 MHz.
2. RAM dla wymagających
Decydując się na zakup pamięci, najważniejszą rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę, jest szybkość taktowania danego zestawu. Kolejną wartością jest współczynnik CL, który wyjaśniamy w dalszej części artykułu.
W naszym rankingu najwydajniejsze okazały się kości Kingston KHX2400- C9D3T1FK2/4GX, które wyprzedziły układy Patriot Viper II Sector 5 VV34G2400C9K o zaledwie jeden punkt w naszej skali. Oba zestawy pracują z częstotliwością 2400 MHz przy opóźnieniu CL9 oraz napięciu 1,65 V. Dużym atutem pamięci Patriot w stosunku do minimalnie lepszego zestawu Kingstona jest sporo niższa cena. Kosztują one 700 zł, a więc niewiele w porównaniu do kosztu zakupu pamięci HyperX, które zostały wycenione na… aż 1300 zł.
Ciekawe starcie nastąpiło w słabszych zestawach o częstotliwości pracy 2000 MHz. Otrzymaliśmy łącznie pięć zestawów o tym taktowaniu, a wśród nich znajdowały się produkty takich producentów jak Corsair (Dominator GT), Transcend (aXe RAM), A-Data (XPG X Series), Silicon Power (Xpower) czy nasz polski GoodRAM z flagowymi układami Pro. Patrząc na to zestawienie, wszyscy jednogłośnie typowalibyśmy Corsaira znanego z wysokiej jakości produktów. Jednak to nie on wygrał. Wszystkich pokonał bowiem GoodRAM, który jako jedyny mógł pracować przy opóźnieniach 7-8-7-21 przy napięciu 1,7 V. Konkurencja natomiast pozostawiła swoje pamięci z timingami CL8 bądź CL9.
Zobacz również
Pełny ranking pamięci DDR3Zobacz także
Ranking pamięci DDR2
3. Propozycje dla oszczędnych
Pod względem opłacalności zakupu zdecydowanie wygrał zestaw Silicon Power Xpower 4 GB (2×2 GB) 2000 MHz PC3-16000 CL9, który kosztuje jedynie 420 zł. Całkiem nieźle prezentują się polskie GoodRAM-y pracujące z częstotliwością 2000 MHz. Zarówno jeden, jak i drugi komplet pamięci sprawdzi się przy konstruowaniu wydajnego komputera.
Jeśli potrzebujemy tanich pamięci, ponieważ wiemy, że nasz komputer będzie służył głównie do pracy i buszowania w Sieci, warto zainteresować się zestawem GoodRAM, który pracuje z częstotliwością 1333 MHz. To najtańszy zestaw w teście.
4. 4 GB pamięci – jaki system operacyjny wybrać?
Ewolucja systemów operacyjnych oraz programów na nich pracujących jest najlepiej zauważalna w odniesieniu do modułów pamięci. Większość z was z pewnością pamięta jeszcze czas Windows 98 idealnie pracującego na 128 MB RAM. Obecnie w naszym rankingu są moduły pamięci o pojemności 32-krotnie większej, a w sklepach znajdziemy moduły nawet 96-krotnie pojemniejsze.
Wróćmy jednak do systemów operacyjnych. Po wspomnianym wcześniej Windows 98 dostaliśmy od Microsoftu wyjątkowo stabilnego Windows XP, którego popularność utrzymuje się nawet dzisiaj. Jego wymagania, co do pamięci nie były nazbyt wygórowane, gdyż do płynnego działania ten system potrzebował ok. 512 MB. Problem z pojemnością zaczął się natomiast pojawiać w momencie wejścia na rynek coraz nowszych gier komputerowych. Dla większości z nich 1 GB to było minimum, zaś dopiero 2 GB oferowały w pełni komfortową zabawę.
Wraz z wprowadzeniem Visty równolegle pojawiły się do wyboru wersje systemu 32- oraz 64-bitowe. Liczba bitów wiąże się przede wszystkim z szerokością szyny danych. Informacje przemieszczają się nią między procesorem a RAM-em oraz innymi komponentami. Pochodną tego jest liczba adresów dostępnych w pamięci operacyjnej. Systemy 32-bitowe (x86) są w stanie obsłużyć 4 miliardy adresów. Oznacza to, że maksymalna pojemność RAM-u, którą adresują, to 4 GB. W praktyce jest to mniej (2,9-3,5 GB), gdyż w przestrzeń adresową należy wliczyć także pamięć karty graficznej.
Dziś maszyna z 4 GB pamięci operacyjnej jest standardem. Osoby korzystające z najnowszych gier czy edytujące wideo często dysponują 6 bądź 12 GB pamięci współpracujących z procesorami Core i7. Aby wykorzystać ten potencjał, użytkownicy muszą zdecydować się na 64-bitowy system operacyjny. Warto przy tym zwrócić uwagę na wersję
systemu, gdyż nie każda obsługuje taką samą ilość pamięci RAM. Decydując się na zakup Windows 7 Home Basic, będziemy w stanie obsłużyć 8 GB, Home Premium ustawia limit na 16 GB pamięci, a Professional i Ultimate oferuje aż 192 GB.
5. Jak rozpoznać pamięci?
Aby sprawdzić, jakie pamięci znajdują się w naszym komputerze, wystarczy użyć darmowej aplikacji CPU-Z (do pobrania z www. chip.pl/download). Po uruchomieniu programu przechodzimy na zakładkę «Memory». Znajdują się tam podstawowe informacje dotyczące typu pamięci, trybu działania czy też pojemności. Kolejna zakładka «SPD» zawiera szczegółowe informacje na temat poszczególnych modułów, w tym nazwę producenta układu, numer seryjny czy nawet datę
6. Opóźnienia, czyli timingi
Pisząc o pamięciach RAM, należy wspomnieć o wszystkich parametrach. Oprócz częstotliwości,
z jaką układy pracują, bardzo ważne są również tzw. opóźnienia. Jest to czas pomiędzy wykonaniem zadania a otrzymaniem na nie odpowiedzi. Aby zobrazować ten proces, weźmy przykład dużego kiosku. Po podejściu do kasy prosimy ekspedienta o podanie naszego ulubionego CHIP-a i czekamy, aż zostanie on nam dostarczony. Im szybciej sprzedawca przeszuka regały i znajdzie nasze pismo, tym lepiej. Podobnie jest z pamięciami – im niższe opóźnienia, tym szybciej będzie działał nasz komputer.
Kupując pamięci, często na naklejkach znamionowych oprócz samej nazwy modułu możemy zauważyć oznaczenia typu: CL9-11-9-27 1,65 V (1T). Co to znaczy? Otóż te liczby odnoszą się bezpośrednio do takich skrótów, jak CAS-tRCD-tRP-tRAS CR i mierzone są w cyklach zegara. Obok wyjaśniamy, co oznaczają poszczególne skróty i w jaki sposób należy je ustawić, by kości pracowały najwydajniej.
Zobacz również
Pełny ranking pamięci DDR3Zobacz także
Ranking pamięci DDR2
7. DDR4 już na horyzoncie
W branży IT wszystko się zmienia bardzo szybko i produkt będący na rynku przez prawie rok można już nazwać starym. Pamiętamy pojawienie się pierwszych układów DDR3 o częstotliwości 1066 MHz. Były one wtedy produktem niemal egzotycznym, a na rynku nieprzerwanie królowały DDR2. Obecnie mało kto pamięta o układach poprzedniej generacji. Zostały one wyparte w wyniku działań producentów płyt głównych, którzy powoli zaczęli rezygnować z tego standardu na rzecz nowych, szybszych i potrzebujących mniej prądu DDR3.
Tymczasem podczas zeszłorocznej konferencji MemCon organizacja JEDEC zaprezentowała pierwsze ustalenia dotyczące nowych, jeszcze wydajniejszych pamięci RAM – DDR4. Według zapowiedzi będą zdecydowanie szybsze niż obecne produkty i mają charakteryzować się częstotliwością pracy od 2133 MHz do 4266 MHz przy napięciu od 1,1 do 1,2 V!
Oprócz większej wydajności nowe DDR4 będą miały całkowicie nową budowę, a stosowane obecnie połączenie wielogałęziowe zostanie zastąpione przez model typu punkt-punkt. Zmniejszeniu ulegnie również proces technologiczny, w którym będą one wykonane – dzisiaj mówi się o 32 lub 36 nm, podczas gdy DDR3 są wytwarzane w 40 bądź 50 nm. Według doniesień pierwsze próbki trafią do rąk testerów już w 2011 roku, natomiast JEDEC zakłada masową ich produkcję na rok 2013. W kolejnych latach planowane jest obniżenie napięcia DDR4 do poziomu 1,05 V.
CAS Latency bądź CL (ang. Column Access Strobe Latency) – liczba cykli zegarowych upływających pomiędzy wysłaniem przez kontroler pamięci zadania dostępu do określonej kolumny pamięci do chwili, w której możliwy jest jej odczyt. Im CAS Latency ma mniejszą wartość, tym szybciej działa pamięć. Poza częstotliwością pracy modułów to właśnie CL jest kolejnym w hierarchii ważności oznaczeniem, na które trzeba zwrócić uwagę.
tRCD (RAS to CAS Delay; RAS – Row Access Strobe; CAS – Column Access Strobe) – czas, jaki upływa od zakończenia wykonywania polecenia aktywacji konkretnej kolumny (CAS) do rozpoczęcia wykonywania polecenia aktywacji konkretnego wiersza (RAS). Jeżeli dostęp do pamięci jest ciągły i kolumna pozostaje cały czas aktywna, współczynnik tRCD nie będzie miał dla nas większego znaczenia. Jeżeli jednak nie nastąpił jeszcze odczyt z nowego wiersza, obecny będzie musiał zostać zamknięty, a nowy będzie wyznaczony i aktywowany. Jest to moment, w którym niski tRCD w dość znaczny sposób może podnieść wydajność naszych układów. Należy jednak pamiętać że jego zbyt niskie manualne ustawienie może mieć wpływ na stabilność pracy.
tRP (RAS Precharge; RAS – Row Access Strobe) – czas, jaki upływa od wykonania polecenia zamknięcia dostępu do wcześniej aktywowanego wiersza i rozpoczęcia wykonywania polecenia aktywacji kolejnego.
tRAS (Row Active Time) – czas upływający od żądania wykonania polecenia aktywacji wiersza, aż do jego dezaktywacji. Architektura pamięci jest jak arkusz kalkulacyjny z licznymi kolumnami i wierszami, gdzie każde pole tworzy jeden bank danych. W celu zapewnienia procesorowi dostępu do pamięci potrzebne jest określenie, który wiersz albo pole ma być dostępne, a następnie aktywowane przez sygnał RAS. Po jego aktywacji wiersz może być dostępny cały czas, aż do wyczerpania jego danych. Parametr ten ma bardzo małe znaczenie dla wydajności całego systemu pamięci, natomiast ma bardzo duży wpływ na jego stabilność.
CR (Command Rate) – czas pomiędzy wyborem przez układ sygnału a możliwością wydania polecenia do modułu IC pamięci RAM. W tym miejscu występują zazwyczaj tylko dwie wartości 1 bądź 2.
8. Odprowadzanie ciepła
W sklepach internetowych dostępne są radiatory przeznaczone dla kości pamięci. Na pytanie, czy są one rzeczywiście niezbędne, odpowiemy, korzystając z doświadczeń z zestawami dostarczonymi nam do testów. Jeżeli pominiemy czynnik estetyczny i nie będziemy mieli zamiaru szpanować komputerem, standardowo umieszczane radiatory powinny w zupełności wystarczyć. Przy kościach pracujących z częstotliwością 1333 MHz radiatory są zbędne.
Zamontowane na nich moduły są zasilane napięciem 1,5 V i pracują przy mało agresywnym opóźnieniu CL9. Od tej zasady jest wyjątek: zestaw Kingston HyperX LoVo 4 GB (2×2 GB) 1333 MHz, pomimo zmniejszonego napięcia do 1,25 V, zawiera radiatory. W wypadku zestawów o częstotliwości od 1600 do 2000 MHz spokojnie wystarczy fabrycznie montowanym chłodzenie.
Pamięci 2000 MHz oraz szybsze są chłodzone za pomocą masywnych radiatorów wyposażonych w grzebienie. Dzięki dużej powierzchni oddawania ciepła mogą one schłodzić nawet pamięci o częstotliwości 2400 MHz. W naszym zestawieniu znajdują się dwa zestawy – Kingston HyperX 4 GB (2×2 GB) 2400 MHz oraz Corsair Dominator GT 4 GB (2×2 GB) 2000 MHz – do których dołożone zostały wentylatory. Dzięki ich zastosowaniu temperatura spada, natomiast rośnie poziom hałasu. Pamięci GoodRAM pomimo taktowania 2000 MHz były chłodzone przy użyciu niskich radiatorów. I choć nagrzewały się szybko, nie stwierdziliśmy żadnych problemów związanych ze stabilnością ich pracy.
Zobacz również
Pełny ranking pamięci DDR3Zobacz także
Ranking pamięci DDR2