Android to najpopularniejszy mobilny system operacyjny. Aż 85 proc. sprzedawanych obecnie na całym świecie smartfonów działa pod jego kontrolą. Korzystanie z Androida wiąże się jednak ze zgodą na swego rodzaju infiltrację. Stale aktywne usługi Google’a gromadzą wiele informacji o użytkowniku: czego poszukuje, gdzie jest, jak się przemieszcza, z kim się kontaktuje, nad czym pracuje, co kupuje i wiele więcej. Trudno nie uznać takiej inwigilacji – nawet zakładając, że jest ona prowadzona w dobrej wierze, w celu lepszego świadczenia usług online – za zagrożenie dla prywatności. Dodatkowo wielu producentów smartfonów instaluje własne, często zbędne oprogramowanie, które w standardowej konfiguracji jest automatycznie uruchamiane po włączeniu urządzenia. Ten “bloatware” obciąża pamięć, co skutkuje spadkiem wydajności sprzętu. Zwykły użytkownik nie może usunąć z systemu oprogramowania Google’a czy wspomnianego “bloatware’u” dodawanego przez producenta sprzętu. Można co najwyżej wyłączyć takie oprogramowanie, ale wciąż pozostaje ono zainstalowane.
Istnieje jednak panaceum na to: jedną z alternatyw pozwalających na znaczne uszczuplenie zbędnej bazy programowej mobilnego systemu na smartfonie oraz zwiększających poziom prywatności jest rozwiązanie pochodzące ze świata Open Source – repozytorium F-Droid, czyli swego rodzaju odpowiednik sklepu Google Play, tyle że zawierający wyłącznie bezpłatne i otwarte oprogramowanie. Nie można również pominąć etapu związanego z wymianą standardowej zawartości ROM-u smartfonu i zastąpienie mobilnego systemu jego wersją zmodyfikowaną. Nie jest to czynność, którą można by uznać za banalnie prostą, ale jak najbardziej wykonalną. Autor niniejszej publikacji sam z powodzeniem korzysta z takiego “odguglowanego” mobilnego systemu już od wielu tygodni i nie znalazł powodu, który by zmuszał do powrotu do standardowych ustawień fabrycznej wersji Androida.
Darmowe aplikacje bez Google
Zacznij od wyłączenia aplikacji z grupy Google Apps. W ustawieniach systemu Android wywołaj moduł “Aplikacje”, następnie zaznacz programy Google’a i dla każdego z nich wybierz »Wymuś zatrzymanie«. Instalowanie aplikacji spoza sklepu Google Play wymaga zmiany standardowych ustawień. W module “Zabezpieczenia” zaznacz pole wyboru przy pozycji “Nieznane źródła”. Będziesz również potrzebował dowolnego menedżera plików dla Androida. Polecamy program ASTRO File Manager with Cloud.
1. Instalacja i korzystanie z F-Droida
Pobierz ze strony f-droid.org paczkę FDroid.apk i zapisz ją na dysku twardym komputera. Następnie połącz telefon z komputerem (np. za pomocą kabla USB) i prześlij pobrany plik do karty pamięci w telefonie. Smartfon musi być połączony z komputerem w trybie pamięci USB. Uruchom menedżer plików w telefonie, po czym odnajdź przekopiowany na kartę plik FDroid.apk, otwórz go, zainstaluj i uruchom. Przy pierwszym uruchomieniu aplikacja pobierze listę dostępnego oprogramowania (1a). Instalowanie programów z F-Droida przebiega podobnie jak w przypadku Google Play. Możesz wybrać aplikację z listy lub wyszukać jej nazwę, używając wbudowanej w F-Droid wyszukiwarki – po wybraniu programu wyświetlony zostanie jego opis (1b). Aby pobrać i zainstalować pożądaną aplikację, dotknij znak “+”, a następnie wybierz »Instalator pakietu« i »Instaluj«. F-Droid codziennie sprawdza dostępne aktualizacje dla wszystkich pobranych i zainstalowanych z tego repozytorium aplikacji. Aby oszczędzić na transferze danych z sieci komórkowych, w ustawieniach programu wskaż opcję »Tylko przez WiFi«.
2. Firefox zamiast Google Chrome’a
Zamiast standardowej przeglądarki w systemie Android, czyli Google Chrome, możesz użyć mobilnej wersji przeglądarki Mozilla Firefox. Jest ona do pobrania zarówno w oficjalnym sklepie Google Play, jak i repozytorium F-Droid. Gdy zainstalujesz przeglądarkę, pamiętaj również o alternatywnej wyszukiwarce internetowej. Zamiast Google’a możesz sięgnąć po alternatywę dostępną pod adresem
duckduckgo.com. Wyszukiwarka DuckDuckGo bardzo restrykcyjnie podchodzi do kwestii prywatności. Do Sieci nie trafi a nic poza wysłanym zapytaniem, czyli wyszukiwaną frazą.
3. Komfortowy program pocztowy
Program pocztowy K-9 Mail to narzędzie naszym zdaniem wygodniejsze i użyteczniejsze zarówno od standardowego klienta pocztowego w Androidzie, jak i analogicznego oprogramowania dostępnego w zmodyfikowanej wersji systemu – CyanogenMod. Konfigurację nowego konta w K-9 ułatwia kreator obsługujący automatyczne ustawienia poczty przesyłane z serwera. Zawsze też możesz ustawić parametry konta ręcznie.
4. Bezpłatne mapy, również offline
Oprogramowanie Open Source nie dorównuje ani pod względem dokładności, ani bogactwa danych (mapy, zdjęcia satelitarne, zaawansowane wyszukiwanie adresów, nawigacja z głosowymi podpowiedziami) standardowemu oprogramowaniu Mapy Google. Nie oznacza to jednak, że brak jakichkolwiek alternatyw. Przykładem może być OsmAnd~ będący aplikacją kliencką dla usługi Open-
StreetMap – darmowej mapy świata z otwartą licencją.
5. Inne warte instalacji programy
F-Droid nie jest jedynym niezależnym repozytorium oprogramowania dla platformy Android. Pakiety APK są też dostępne z poziomu wielu popularnych usług WWW. Istnieje również możliwość instalacji
wielu aplikacji dostępnych w Google Play z pominięciem oficjalnego sklepu Google. Przykładem narzędzia pozwalającego na anonimowe pobranie wielu programów jest APK Downloader (http://apps.evozi.com/apk-downloader/). Wystarczy skopiować ze sklepu Google Play link do interesującej cię aplikacji, a następnie wkleić go w pole widoczne w serwisie APK Downloader i wygenerować link umożliwiający anonimowe pobranie pakietu APK.
Niestandardowy ROM – instalacja
Całkowite zastąpienie systemu operacyjnego w smartfonie innym jest operacją delikatną, ale uporasz się z tym zadaniem w ciągu jednej, maksymalnie dwóch godzin. Ostrzeżenie! Zalecamy zachowanie jak największej ostrożności podczas wszelkich zabiegów związanych z instalacją nowego systemu operacyjnego. Błędy w trakcie instalacji mogą uczynić smartfon bezużytecznym urządzeniem – odradzamy wprowadzanie modyfikacji na modelach objętych jeszcze gwarancją, ze względu na możliwość jej utraty. Zawsze należy przed wykonaniem tego typu operacji zadbać o kopie zapasowe najważniejszych danych przechowywanych w telefonie. Wszelkie działania podejmujesz, będąc świadom ryzyka utraty danych, i na własną odpowiedzialność.
1. Przygotowania na pececie
Zacznij od sprawdzenia na stronie wiki.cyanogen.org, czy twój smartfon w ogóle kwalifikuje się do operacji zastąpienia fabrycznej edycji Androida wersją CyanogenMod. Po odwiedzeniu wspomnianej witryny wybierz najpierw polskojęzyczny interfejs, potem kliknij “Urządzenia” i odszukaj w bazie swój model smartfonu (1a). Dalsze działania podejmuj wyłącznie w sytuacji, gdy twój smartfon widnieje na liście oficjalnie obsługiwanych przez CyanogenMod urządzeń. Kliknij swój model smartfonu, a zostaniesz przekierowany na witrynę zawierającą niezbędne pliki do pobrania oraz szczegółowe instrukcje dotyczące ręcznej instalacji CyanogenModa przeznaczonego dla konkretnego typu urządzenia. Alternatywną metodą jest skorzystanie z prostego w obsłudze przewodnika udostępnionego w witrynie http://beta.download.cyanogenmod.org/install (1b).
W naszym przykładzie dokonywaliśmy modyfikacji smartfonu Motorola Moto G. Narzędziami potrzebnymi do dalszych działań są instalowane na pececie programy ADB oraz fastboot. Pobierz pakiet o nazwie Minimal ADB and Fastboot (forum.xda-developers.com/showthread.php?t=2317790). Pobierz kompilację CyanogenMod przeznaczoną do posiadanego modelu telefonu – w naszym przykładzie był to plik: cm-11-20140504-SNAPSHOT-M6-falcon.zip – oraz aplikację do rootowania Androida(ClockworkMod, w naszym przypadku był to plik: clockworkmodrecovery.6051.falcon.img). Szczegółowe wskazówki znajdziesz w instrukcji do konkretnego modelu telefonu na stronie wiki.cyanogen.org. Zainstaluj Minimal ADB and Fastboot w folderze c:\adb, w tym samym miejscu zapisz pobrane pliki (obraz Cyanogen-Mod oraz ClockworkMod). Zainstaluj w systemie Windows sterowniki USB do konkretnego modelu telefonu (odpowiednie oprogramowanie powinieneś znaleźć w witrynie wsparcia producenta telefonu), ewentualnie użyj programu MyPhoneExplorer synchronizującego zawartość wielu modeli telefonów z Androidem. Uwaga, instalator MyPhoneExplorer narzuca instalację niechcianych dodatków (1c) – na szczęście można je wyłączyć.
2. Przygotowanie smartfonu
Zacznij od przełączenia telefonu w tryb debugowania USB. Otwórz »Ustawienia«, następnie wybierz kolejno »Informacje o telefonie«, »Informacje o oprogramowaniu«. Zobaczysz pole »Numer kompilacji « – dotknij je szybko siedem razy. W menu »Ustawienia« pojawi się nowa pozycja »Opcje dla programistów«. Wybierz ją, zaznacz pole wyboru przy pozycji »Debugowanie USB«.
Połącz telefon z komputerem. Jeżeli zainstalowałeś wcześniej aplikację MyPhone-Explorer, zainstaluj jej mobilną wersję na telefonie, co ułatwi wykonanie kopii i zabezpieczenie danych. Program MyPhoneExplorer pozwoli przekopiować do dowolnie wybranego folderu na dysku twardym komputera wszystkie zapisane na smartfonie dane: aplikacje, zdjęcia, muzykę, kontakty itp.
3. Recovery, czyli awaryjne odzyskiwanie
Bootloader, czyli specjalny kod ładujący system operacyjny podczas uruchamiania telefonu, jest standardowo zablokowany. Oznacza to, że w razie rozpoczęcia procedury odzyskiwania bootloader załaduje wyłącznie fabryczny, cyfrowo podpisany przez producenta oryginalny firmware. Chcąc zastąpić fabryczny system operacyjny zmodyfi kowaną wersją, należy najpierw odblokować bootloader. Upewnij się, że telefon jest połączony z komputerem i że sterowniki zostały prawidłowo zainstalowane. W systemie Windows uruchom zainstalowane wcześniej narzędzie Minimal ADB and Fastboot. Zobaczysz okno Wiersza polecenia z ustawionym znakiem zachęty w katalogu c:\adb\. Wpisz polecenie »adb devices« – zobaczysz numer seryjny podłączonego telefonu, co oznacza, że połączenie z urządzeniem zostało nawiązane prawidłowo. Kolejny etap to wydanie komendy »adb reboot bootloader«. W efekcie nastąpi ponowne uruchomienie telefonu. Teraz wydaj polecenie »fastboot oem get_unlock_data« (3a).
Następnie postępuj zgodnie z instrukcją zawartą na stronie motorola.com/unlockbootloader – niezbędny kod otrzymasz po rejestracji (bezpłatnej) na podany adres elektroniczny. Kolejna komenda to »fastboot oem unlock otrzymany_kod«. Pozostaje już tylko ponownie uruchomić telefon, wydając polecenie »adb reboot bootloader«. Powinieneś zobaczyć komunikat »Device is UNLOCKED« (3c). Teraz trzeba zainstalować konsolę odzyskiwania, ponownie za pomocą programu adb. W naszym przypadku użyliśmy komendy »fastboot flash recovery clockworkmodrecovery.6051.falcon.img«.
4. Instalacja CyanogenModa
Gdy tryb recovery zostanie uruchomiony, przejdź do konsoli adb na PC i wpisz »adb reboot recovery«. W trybie recovery (CWM-based Recovery… widoczny w górnej części ekranu telefonu; 4a) zacznij od wykonania kopii zapasowej, wybierając z menu kolejno »backup and restore« i »backup to SD card«. Gdy operacja zostanie zakończona, wróć do menu głównego i wybierz »wipe data/factory reset«, a następnie »install zip« i »install zip from sideload« (4b). Na ekranie smartfonu powinieneś zobaczyć komunikat “Sideload started…”. Teraz przejdź do konsoli adb na PC i wpisz polecenie »adb sideload cm-11-20140504-SNAPSHOT-M6-falcon.zip«. Następnie wróć do głównego menu trybu recovery i wybierz »reboot system now«. Po ponownym uruchomieniu smartfonu rozpocznie się ładowanie CyanogenModa – proces pierwszego uruchomienia z nowym systemem może potrwać trochę dłużej niż zwykle. Na pytanie o utworzenie konta CyanogenMod odpowiedz przecząco.
5. Przywracanie danych
CyanogenMod już działa, zatem czas na przywrócenie danych. Zacznij od instalacji aplikacji MyPhoneExplorer. Uruchom ponownie telefon i za pomocą Eksploratora Windows plik instalacyjny MyPhoneExplorera (mpeclient.apk) za pośrednictwem połączenia USB do pamięci telefonu. Następnie aktywuj menedżera plików standardowo dostępnego w CyanogenModzie i zainstaluj zapisany już w pamięci telefonu pakiet APK (5a). Gdy to zrobisz, włącz w nowym już systemie ponownie tryb debugowania USB (w sposób przedstawiony w punkcie 2.), potem uruchom obie instancje MyPhoneExplorer (stacjonarną w systemie Windows oraz mobilnego klienta w telefonie). W trakcie pierwszego połączenia będziesz mógł nadać nazwę podłączonemu urządzeniu mobilnemu (ściślej: nazwę, pod jaką MyPhoneExplorer na PC będzie rozpoznawał dane urządzenie. Choć to ten sam telefon, z którego wcześniej wykonałeś kopie danych, to po instalacji nowego systemu będzie on widoczny dla programu jako nowe urządzenie.). Po rozpoczęciu synchronizacji danych z poziomu MyPhoneExplorera potwierdź pojawiające się ostrzeżenie o “innym modelu telefonu” i skopiuj z powrotem na telefon zabezpieczone wcześniej dane.